Is de digitale meter verplicht in België?

Wat is een digitale meter?

Een digitale meter meet je verbruik van elektriciteit en gas, net zoals een analoge meter. Maar met één groot verschil: de digitale meter is uitgerust met een handige communicatietechnologie. Het toestel kan dus zelf informatie doorgeven en ontvangen. Bovendien kan je het koppelen aan andere toestellen.

Hoe werkt een digitale meter?

De communicatiemodule in de digitale elektriciteits- en gasmeter meet het energieverbruik en – indien je zonnepanelen hebt – de injectie van elektriciteit per tijdseenheid. Die module is verbonden met het 4G-netwerk en communiceert dus zo met je netbeheerder, die op zijn beurt de nodige info doorgeeft aan de energieleverancier.
Bij een klassieke meter moest jij of een controleur je meterstanden manueel noteren en doorgeven aan je netbeheerder. Dat is met een digitale meter dus niet meer nodig. Natuurlijk kan je wel nog zelf je verbruiksgegevens aflezen op het scherm van de digitale meter, via je persoonlijke portaal op de Fluvius-website en Mijn Klantenzone.

Hoe is het capaciteitstarief gekoppeld aan de digitale meter?

Wie over een digitale meter beschikt, betaalt sinds 2023 het capaciteitstarief: een vergoeding op basis van de maandelijkse werkelijke verbruikspiek, namelijk het hoogste verbruik in een tijdspanne van 15 minuten. Zonder digitale meter is het niet mogelijk om die pieken te meten.

Let wel: het capaciteitstarief is slechts één van de delen van je energiefactuur. De bedoeling hiervan is dat huishoudens hun verbruik beter gaan spreiden, zodat we met zijn allen het elektriciteitsnet minder belasten. 

Bekijk hoe je energiefactuur samengesteld is
 

Zijn mijn gegevens wel veilig?

De overheid legt strikte regels op over het gebruik van de gegevens die de digitale meter verzamelt en communiceert. De netbeheerders mogen van de overheid je verbruiksgegevens verzamelen en doorgeven aan de energieleverancier om je energiefacturen op te kunnen stellen. Maar zij gebruiken daarbij – verplicht – de meest geavanceerde beveiligingstechnieken waardoor je data versleuteld en beschermd zijn.
Verder moeten ook alle regels nageleefd worden die van toepassing zijn op de bescherming van de privacy van jou als consument in Vlaanderen, België en Europa. Denk maar aan de General Data Protection Regulation of GDPR.
Dit betekent onder meer dat apps of slimme toepassingen die gekoppeld worden aan je digitale meter, altijd om je uitdrukkelijke toestemming moeten vragen vóór ze je gegevens gaan gebruiken voor een specifiek doeleinde. Je gegevens blijven immers jouw eigendom. Ook moeten deze apps de nodige beveiligingsmaatregelen treffen om je gegevens te beschermen. En natuurlijk kan je als gebruiker op elk moment vragen welke gegevens precies verwerkt worden en waarvoor.

Kortom: je hoeft je geen zorgen te maken over de beveiliging en bescherming van je verbruiksgegevens.

Is de digitale meter verplicht?

Enkele jaren geleden heeft de Europese Unie richtlijnen voor duurzaamheid vastgesteld die van toepassing zijn op alle EU-landen. De verplichting voor elk huishouden om te worden uitgerust met een slimme meter maakt hier deel van uit en is een onderdeel van het doel dat de EU zich heeft gesteld: klimaatneutraliteit tegen 2050. Deze installatie gebeurt geleidelijk en op verschillende snelheden, afhankelijk van de regio's van ons land, met als doel dat alle Belgische consumenten tegen 2030 over een slimme meter beschikken.

Implementatie van de slimme meter in Brussel

Sibelga is in oktober 2023 begonnen met deze grootschalige installatie. Alle Brusselaars zouden tegen het einde van 2030 over een slimme meter moeten beschikken. Heeft u er nog geen? U kunt er al een aanvragen: de installatie van de digitale meter is gratis bij vervanging van een bestaande meter. Deze is echter betaald – en automatisch:

• als het om een nieuwe aansluiting gaat
• als het gebouw over extra meters beschikt.
   

Let op: in het Brussels Gewest bent u verplicht zelf de installatie van een slimme meter aan te vragen:

• als u zelf uw energie produceert (bijvoorbeeld via zonnepanelen)
• als u een laadpaal voor elektrische voertuigen of een opslageenheid plaatst
• in geval van energie delen.

Aarzel niet om de website van Sibelga te raadplegen voor meer informatie.

Plaatsing van de digitale meter in Wallonië

Deze plaatsing vindt systematisch plaats sinds 2023 in Waalse huishoudens:

• ter vervanging van budgetmeters
• als de meter moet worden vervangen
• in het geval van nieuwbouw (de kosten van de plaatsing maken deel uit van het aansluitpakket)
• als u zelf een aanvraag indient.

De Waalse netbeheerders moeten tegen 31 december 2029 80% van de communicatieve elektriciteitsmeters hebben geïnstalleerd. Voor gas moet de installatieprocedure nog worden verduidelijkt.

Hoe zit het met Waalse prosumers?

Als u een prosumer bent, heeft de installatie van een digitale meter geen invloed op uw rechten met betrekking tot de compensatie. Wilt u meer informatie? Bezoek dan de website van de CWaPE.

De digitale meter in Vlaanderen

Dit type meter is al verplicht in Vlaanderen. In juli 2019 begon Fluvius met de installatie met als doel 100% te bereiken tegen juli 2029. Er zijn alle redenen om te geloven dat dit zal gebeuren, aangezien bijna 80% van de Vlaamse huishoudens tegen het einde van 2024 al over deze meter beschikte.

Overgangsperiode voor zonnepanelenbezitters

Zonnepanelenbezitters in Vlaanderen die nog geen type meter hadden in de afgelopen 15 jaar, konden een uitstel van de installatie aanvragen tot het einde van het jaar 2024. Deze overgangsperiode is dus ten einde gekomen. Als u echter een exclusief nachttarief heeft, kunt u nog uitstel krijgen tot 1 januari 2028, onder bepaalde voorwaarden (zie de informatie over het Vlaamse Gewest in de onderstaande paragraaf).

Overgangsperiode voor zonnepaneelbezitters

Heel wat zonnepaneeleigenaars maakten zich zorgen over de invoer van de digitale meter, onder meer omdat de voordelen van de terugdraaiende teller ook zouden wegvallen. De overheid voorzag daarom een overgangsperiode. Zonnepaneeleigenaars die nog geen 15 jaar een terugdraaiende teller hadden, konden uitstel van plaatsing vragen tot eind 2024. Die overgangsperiode zit er nu dus op.
Enkel als je zonnepanelen hebt én van een exclusief nachttarief gebruikmaakt, kan je nog uitstel krijgen tot 1 januari 2028, onder bepaalde voorwaarden (zie lager).
 

Kan ik een digitale meter weigeren?

Je kan een digitale meter niet weigeren. Uitstel is wel nog mogelijk voor huishoudens met exclusief nachttarief en dit tot ten laatste 1 januari 2028. Al zijn hier wel voorwaarden aan verbonden, vooral als je zonnepanelen hebt.

Je hebt namelijk géén recht op uitstel in de volgende gevallen:

• Je plaatst nieuwe zonnepanelen of breidt een bestaande installatie uit.
• Je hebt al minstens 15 jaar zonnepanelen met een terugdraaiende teller.
• Je huidige (niet-digitale) meter is defect en aan vervanging toe.
• Er moet omwille van technische redenen een digitale meter geplaatst worden.
   

Hoe groot is de impact van digitale meters op je energiekosten?

Je vraagt je ongetwijfeld af of je energiefactuur nu gaat dalen of stijgen door de digitale meter. Goed nieuws: de meeste huishoudens krijgen geen hogere factuur door de digitale meter. Integendeel.
Heel wat mensen vrezen dat ze een hogere factuur zullen krijgen, omdat ze denken dat het capaciteitstarief hen duurder gaat uitkomen. Als je een analoge meter hebt, betaal je voor je zogenaamde verbruikspiek (die dus niet gemeten kan worden) immers een forfaitaire vergoeding die gelijkstaat aan een piek van 2,5 kW. Een gemiddeld gezin heeft echter een verbruikspiek van 4 kW, waardoor het capaciteitstarief hoger ligt dan die forfaitaire vergoeding.
Maar … dit is slechts een deel van het verhaal. Want huishoudens met analoge meters betalen wel méér per afgenomen kWh. Als je dus de volledige rekening maakt, kan een digitale meter je factuur net doen dalen. Het zijn niet de gemiddelde gezinnen, maar vooral grootverbruikers die meer kans maken op een hogere factuur.

Een voorbeeld?

Een Antwerps gezin met een jaarlijks verbruik van 3.000 kWh en een verbruikspiek van 3,5 kW betaalt met een analoge meter 393 euro nettarieven per jaar. Met een digitale meter komt de rekening uit op 366 euro.
Een grootverbruiker in dezelfde streek, met bijvoorbeeld een elektrische wagen en een warmtepomp, die jaarlijks 14.000 kWh verbruikt met een verbruikspiek van 16 kW, betaalt met een klassieke meter dan weer zowat 347 euro minder dan met een digitale meter. Maar als het jaarverbruik iets hoger ligt (vb. 16.000 kWh) en de piek wat lager (vb. 10 kW), betaalt het gezin met een digitale meter net 26 euro minder dan met een analoge meter.

 

Wat zijn de voor- en nadelen voor consumenten met zonnepanelen?

Wie over zonnepanelen beschikt en een digitale meter heeft, ziet de teller niet meer terugdraaien zoals voorheen, wanneer de overtollige zonne-energie op het net wordt gezet. De digitale meter kan in tegenstelling tot de analoge meter namelijk precies detecteren hoeveel elektriciteit je afneemt en hoeveel je er op het net zet. Voor de energie die je ‘verkoopt’, krijg je een lager tarief – het injectietarief – dan je betaalt voor de energie die je afneemt.
Toch kan je ook als zonnepaneleneigenaar een lagere energiefactuur bekomen. Zo valt het prosumententarief – een vergoeding van enkele honderden euro’s per jaar – weg als je een digitale meter hebt. Je kan bovendien recht hebben op een premie die de afschaffing van je terugdraaiende teller compenseert: de retroactieve investeringspremie.
En dé manier om je factuur te verlagen, is zelf het merendeel van je opgewekte zonne-energie verbruiken. Want dat is gratis energie. Hoe minder energie je van het net moet afnemen, hoe lager je factuur.

Ontdek onze tips voor een geoptimaliseerd zelfverbruik
 

Wie heeft recht op een retroactieve investeringspremie?

Als je als zonnepaneeleigenaar kan aantonen dat je de investering in zonnepanelen onvoldoende kon laten renderen vóór de installatie van de digitale meter, kan je een retroactieve investeringspremie aanvragen. Dit kan nog tot eind 2025, als je aan de volgende voorwaarden voldoet:

• Je hebt een digitale meter.
• Je dient je premieaanvraag ten laatste 6 maanden na de plaatsing van de digitale meter in.
• Je genoot op 14 januari 2021 van de voordelen van een terugdraaiende teller.
• Je hebt zonnepanelen met een vermogen van maximaal 10 kVA (of 10 kW).
• Je nam je zonnepanelen voor het eerst in gebruik tussen 1 januari 2006 en 31 december 2020. Hiervoor telt de datum op het AREI-keuringsverslag.
• Je zonnepanelen zijn aangesloten op een elektriciteitsnet waarop je het overschot van energie injecteerde in de afgelopen 12 maanden.
• De zonnepanelen werden ten laatste op 1 oktober 2021 geregistreerd bij Fluvius.
• Je hebt Fluvius niét de toegang geweigerd tot de ruimte waar je aardgas- en/of elektriciteitsmeter staat na 1 januari 2025.
• Je diende geen rechtsvordering in tegen het Vlaams Gewest voor schadevergoeding.
   

Tot slot: wat zijn de voor- en nadelen van een digitale meter?

De nadelen van de digitale meter zijn niet altijd gegrond of zijn, mits wat aanpassingen, weg te werken.
Sommige mensen halen het gebrek aan privacy aan, maar zoals hierboven uitgelegd, zijn er strikte regels vastgesteld omtrent het gebruik van je gegevens.
Zonnepaneeleigenaars hebben wel het nadeel dat ze geen gebruik meer kunnen maken van de terugdraaiende teller, maar kunnen op andere manieren, onder meer door een geoptimaliseerde zelfconsumptie, hun factuur doen dalen.

De voordelen van de digitale meter zijn daarentegen duidelijk:

 

1. Minder manueel werk

De meterstanden worden automatisch geregistreerd. Jij of een controleur moet niets meer noteren en invullen.

2. Meer controle

Je hebt een veel beter overzicht van je verbruik, en dat zelfs per kwartier en per type apparaat (kooktoestellen, wasmachine, sluimerverbruik, verlichting, koeling, enz.). Zo weet je precies waar je kan besparen.

3. Correcte registratie

Aangezien je verbruik automatisch gedetecteerd en doorgegeven wordt, kunnen er geen menselijke fouten gebeuren.

4. Aansluiting en wijzigingen op afstand

Het toestel moet natuurlijk wel geïnstalleerd worden, maar nadien gebeurt alles op afstand: aansluiting bij een nieuwe leverancier, wijzigingen, … Weer kosten bespaard!

5. Makkelijk te linken

Je kan je digitale meter makkelijk koppelen aan een budgetmeter of aan apps om je energieverbruik te beheren. Er bestaan zelfs apps die onregelmatigheden opsporen zoals een kookplaat die wel erg lang blijft aanstaan. Goed voor je veiligheidsgevoel én je energiefactuur.

6. Mogelijk lagere factuur

Als je op je verbruikspieken let en je verbruik goed spreidt, kan je je kosten doen dalen. Ook als zonnepaneeleigenaar kan je door een slim zelfverbruik je energiefactuur verlagen.