De evolutie van het gedrag als gevolg van de energietransitie

U bent onderzoeker aan de universiteit van Luik. Wat doet u? Wat zijn de doelstellingen van uw onderzoek?

Mijn onderzoek in het Smart Grids-laboratorium van de Universiteit van Luik spitst zich toe op de ontwikkeling van modellen en algoritmen die oplossingen moeten aanreiken voor problemen die zich stellen bij de energietransitie, en meer specifiek bij elektriciteitsnetwerken. We houden ons vooral bezig met vragen rond het injecteren van zonne-energie in het netwerk, het concept van de energiegemeenschappen (consumenten/producenten die zich verenigen om lokaal te produceren, verbruiken en op te slaan) en grote elektriciteitsnetwerken die onderling verbonden zijn (tussen landen en zelfs continenten).

 

Wat is "de energietransitie"? 

Op dit ogenblik heeft 80% van de energie die in de wereld wordt verbruikt een fossiele oorsprong. 80% lijkt enorm veel. We hebben het hier echter niet enkel over elektriciteit maar over alle vormen van energie. De energietransitie bestaat erin de energiesystemen onafhankelijk te maken van fossiele brandstoffen. Deze zijn niet duurzaam zijn en hun gasuitstoot versterkt het broeikaseffect. Het komt er dus met andere woorden op neer het gebruik van fossiele brandstoffen te vermijden omdat deze niet duurzaam zijn. Bovendien zijn ze verantwoordelijk voor het broeikaseffect, en dus op termijn, voor de opwarming van de aarde.

 

Wat is voor de consument het zichtbare deel van de ijsberg?

Het lijkt mij dat het zichtbare deel van de ijsberg voor de consument gevormd wordt door de energie die hij bewust gebruikt. Het gaat dan om brandstof voor de auto, aardgas of stookolie voor de verwarming, de elektriciteitsfactuur. Dit is het zichtbare deel. Een groot deel van het energieverbruik is echter verborgen. Kijk maar eens om u heen en tracht een voorwerp te vinden waarvoor geen energie nodig was om het te ontwerpen, te produceren of te transporteren. Niet makkelijk... Evenzo is de productie van voedsel voor het overgrote deel afhankelijk van fossiele energie (productie van meststoffen, gebruik van tractoren, transport enz.)

 

Welke gedragswijzigingen en concrete, tastbare gevolgen kunnen worden toegewezen aan de energietransitie?

Men kan de energietransitie zien als een onderdeel van een grotere transitie die men ecologische transitie zou kunnen noemen. Het grote publiek lijkt zich stilaan bewust te worden van het verband tussen de leefgemeenschappen en hun omgeving. We merken ook dat mensen zich vragen stellen over consumptie, met name van voeding, en hun gedrag wijzigen. Stilaan begint de consument bij het nemen van een beslissing rekening te houden met de ecologische voetafdruk van consumptiegoederen. Zo ook voor bepaalde elektronische apparaten die niet (of zeer moeilijk) recycleerbaar zijn omdat ze veel verschillende elementen in veel te kleine hoeveelheden bevatten (bv. de smartphone).

Concrete effecten van de energietransitie voor de consumenten zouden kunnen zijn: mensen die beslissen de isolatie van hun woning te verbeteren, hun wagen niet meer te gebruiken voor kleine afstanden of het openbaar vervoer te gebruiken enz. Ook op het vlak van elektriciteitsverbruik stellen we bewustwording en gedragsverandering vast: privépersonen installeren zonnepanelen of nemen deel aan projecten voor energiecoöperatie.

 

Hoe denkt u dat de wereld er morgen zal uitzien? Wat is de volgende stap? 

In het kader van de energietransitie wordt vooral nagedacht over de productie: hoe kunnen we niet-duurzame door duurzame energiebronnen vervangen? Sommige wetenschappers stellen de duurzaamheid van de voorgestelde alternatieve energiebronnen in vraag. Zo zijn zonnepanelen, windmolens en batterijen technologieën waarin veel metalen worden gebruikt. De recyclagetechnieken slagen er nog niet in alle elementen uit deze technologieën terug te winnen.

Om de technologieën van zonne- en windenergie beter te benutten, ontwikkelt een deel van ons onderzoekslaboratorium modellen die toelaten de haalbaarheid van grote verbindingen tussen elektriciteitsnetwerken op verschillende continenten te bestuderen. Hiervoor zou worden gebruik gemaakt van verbindingen die een continue stroom met beperkt verlies leveren. Het idee is het volgende: als één deel van de planeet in duisternis is gehuld, geniet het andere deel van het zonlicht. Door deze zones elektrisch te verbinden zou men theoretisch een zone in het duister kunnen voorzien van zonne-energie die op hetzelfde moment in een andere zone wordt geproduceerd. Enerzijds vermijdt dit dat elektriciteit op grote schaal moet worden opgeslagen (met gebruik van dure technieken). Anderzijds laat het toe de productiemiddelen in te zetten daar waar het rendement het grootst is (bv. offshorewindmolenparken in het noorden van Europa of ten oosten van Groenland, zonneparken in woestijnen/de tropen). Tot slot zouden de grote verbindingen tussen de halfronden het mogelijk maken om de seizoensschommelingen op te vangen: tijdens de zomer in het noordelijk halfrond is het winter in het zuidelijk halfrond, en omgekeerd. Zo zou men in theorie tekorten in de energieproductie met zonnecellen in de winter kunnen aanvullen met overschotten uit het andere halfrond. Dit houdt natuurlijk geen rekening met het geopolitieke vraagstuk. Maar deze aanpak, in het Engels spreekt men van Global Grid, trekt meer en meer de aandacht van onderzoekers en ingenieurs.

Maar het lijkt me dat de energietransitie tot op heden onvoldoende benaderd is vanuit het oogpunt van de consumptie. En dat betekent niet meer of niet minder dan dat we het energieverbruik moeten verminderen. Het is een netelige kwestie want de welvaart van de maatschappij blijft onlosmakelijk verbonden met het verbruik van grondstoffen, en meer specifiek van energie.

Wat zou u willen besluiten? 

De energietransitie zal een impact hebben op alle lagen van de bevolking. Het is een immens project dat meerdere decennia zal duren. Ik denk dat de maatschappij voor een zware uitdaging staat. Maar het is een uitdaging die mensen korter bij elkaar kan brengen. En als we optimistisch zijn, kunnen ook volkeren naar elkaar toegroeien en meer van elkaar afhankelijk worden.